De nieuwe Griekse regering heeft in recordtempo een aantal belangrijke verkiezingsbeloften overboord gezet. Toch lopen de standpunten van Griekenland en diens Europese schuldeisers, Duitsland voorop, nog mijlenver uiteen. Financiële markten weten niet waar ze het moeten zoeken.
Sinds de radicaal-linkse partij Syriza de Griekse parlementsverkiezingen won op 25 januari, volgt Europa gespannen de confrontatie tussen enerzijds de nieuwe premier, Alexis Tsipras, en diens minister van Financiën, Yanis Varoufakis, en de schuldeisers van Griekenland aan de andere kant.
Syriza had tijdens de verkiezingscampagne een provocerende boodschap: weg met het harde bezuinigingsbeleid, afboeking op de staatsschuld, geen bezoek meer van de in Athene gehate ’trojka’ van de Europese Commissie, het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Europese Centrale Bank (ECB).
Aanvankelijk leek Syriza hiermee op ramkoers te liggen met de landen en instanties die de afgelopen jaren miljarden aan noodsteun hebben verleend. Maar in krap twee weken zijn Tsipras en Varoufakis al behoorlijk bijgedraaid.
Spoedcursus Realpolitik voor Griekse minister
Zakenkrant The Wall Street Journal verwoordde het donderdag als volgt: “De professor in de economische theorie krijgt een spoedcursus ‘economische realiteit’.” Een verwijzing naar de academische achtergrond van minister van Financiën Varoufakis, die overigens razendsnel een soort sterstatus heeft opgebouwd wegens zijn openhartigheid – “ik ben minister van Financiën van een insolvent land” – en zijn hippe kledingstijl, zonder stropdas, met overhemd uit de broek.
Zie ook het artikel: dit is de man die moet voorkomen dat Griekenland uit de eurozone valt.
Gebroken beloften
Varoufakis probeerde de afgelopen anderhalve week goodwill te kweken door in rap tempo een aantal verkiezingsbeloften van Syriza te dumpen. Schuldreductie voor Griekenland? Nou, als de schuld wordt omgewisseld in obligaties met een rente die gekoppeld is aan de groei van de Griekse economie, is het ook goed.
Niet meer bezuinigen? Ach, we zorgen er wel voor dat er -- exclusief de rente-uitgaven -- in ieder geval meer geld binnenkomt dan er wordt uitgegeven namens de staat.
Weg met de trojka? Inmiddels is Varoufakis op bezoek geweest bij voorzitter Jean-Claude Juncker van de Europese Commissie, ECB-president Mario Draghi en vertegenwoordigers van het IMF.
ECB trekt aan de noodrem
Donderdagmiddag volgde de politiek meest gevoelige ontmoeting: die met de Duitse minister van Financiën Wolfgang Schäuble. Die ontmoeting leverde in elk geval niets op. Varoufakis kreeg te horen dat Duitsland vast houdt aan eerder gemaakte bezuinigings- en hervormingsafspraken. Kwijtschelding van staatsschuld is onbespreekbaar voor Schäuble.
Daarmee eindigde de Europese tour van Varoufakis in mineur. Hij wekte de afgelopen dagen na ontmoetingen Europese functionarissen en ministers telkens de indruk dat de kloof tussen Griekenland en zijn schuldeisers niet onoverbrugbaar is. Na de ontmoeting met ECB-president Draghi van woensdagmiddag gaf hij aan een "vruchtbaar" gesprek te hebben gevoerd.
Woensdagavond, luttele uren na de ontmoeting met Varoufakis, gaf de Europese Centrale Bank een keiharde waarschuwing: Griekse banken mogen geen geld meer lenen bij de ECB als ze daarvoor Griekse staatsobligaties in onderpand geven. De ECB vindt dat je er niet meer vanuit kunt gaan dat Griekenland zich zal houden aan bestaande bezuinigings- en hervormingsafspraken. Daar kon Varoufakis het mee doen.
Griekse banken in woelig water
De beslissing van de ECB betekent dat er een belangrijke directe kredietlijn tussen Griekse banken en Europese Centrale Bank is afgekapt. Griekse banken mogen van de ECB nog wel een beroep doen op noodleningen die niet door de ECB zelf, maar door de Griekse centrale bank worden verstrekt -- de zogenoemde Emergency Liquidity Assitance (ELA).
Griekse banken betalen meer rente over leningen van de eigen centrale bank, 1,55 procent tegen 0,05 procent voor ECB-leningen. Ook moeten Griekse banken nu bij het aflopen van ECB-leningen naar hun eigen centrale bank toe voor herfinanciering. Persbureau Bloomberg stelt, op basis van bronnen bij de ECB, dat het hierbij in ieder geval om 30 miljard euro aan ECB-leningen gaat die moeten worden omgezet in noodsteun van de Griekse centrale bank.
Grote vraag hierbij is: hoeveel ruimte krijgen Griekse banken nog om de ELA-steun uit te breiden, als er bijvoorbeeld meer spaargeld wegstroomt. De ECB heeft namelijk het recht om de Griekse centrale bank te verbieden verdere noodsteun te verlenen, als de indruk ontstaat dat Griekse banken niet zozeer een probleem hebben met de kortetermijnfinanciering, maar eigenlijk min of meer failliet zijn. Op dat moment is een escalatie van financiële problemen heel dichtbij.
Griekse overheid: krap bij kas
Terwijl de situatie voor Griekse banken steeds onzekerder wordt, moet ook minister van Financiën Varoufakis steeds meer op zijn tellen passen.
De Griekse regering wil oude bezuinigings- en hervormingsafspraken graag herzien, maar de tijd dringt. Want alleen als premier Tsipras en minister van Financiën Varoufakis zich aan bestaande afspraken houden, kan er door de trojka op korte termijn een paar miljard worden vrij gemaakt aan toegezegde steun. Die heeft Griekenland hard nodig om aflopende leningen in maart en april te betalen.
Om een acute crisis te vermijden moeten de kopstukken van Syriza dus nog meer verkiezingsbeloften breken.
Beurs extreem nerveus
De reactie van financiële markten op dit pokerspel is intussen tamelijk schizofreen. Dagelijkse uitslagen van om en nabij de 10 procent op de Griekse beurs zijn niet ongewoon. Dat zag er in januari zo uit.
(Bron Bloomberg, klik voor vergroting)
Begin deze week krabbelde de Griekse beurs flink om, onder de indruk van het Europese charme-offensief van minister van Financiën Varoufakis.
Maar donderdagochtend gebeurde er dit, toen de Griekse beurs het nieuws verwerkte dat de ECB geen trek meer heeft in Grieks staatspapier als onderpand voor leningen aan Griekse banken.
(bron Bloomberg, klik voor vergroting)
Nu even afwachten hoe de markt reageert op het niet zo heel hartelijk verlopen Duits-Griekse onderonsje tussen Schäuble en Varoufakis.
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl